Zi tirarin tirifiyin n imezwura deg wexxam: « Čemm »

Ɛebdelwaḥed ḤENNU

Aṭṭas zi leɛwayed n irifiyen yettwamḥa, wer yeqqim illa di twengimt n yinni imeqqranen. Ijjen uɣezdis n tdelsa i yesskanen udem d tefras n bnadem Arifi, iweḍḍer. Ca tiwy-it lḥemlet n tesmaḍalt i izelyen iri i waṭṭas n tdelsiwin deg umaḍal, ca yeskemḍ-itt rrbu n ixarrisen n uḥerrem i dd-yekkin zi ccerq. Ca nniḍen yettwattu aked umutti amunan i yemsaren zegga i yeffeɣ uḥewwas aseppanyu, zegga i yettwasers yijjen ddsas n ddewla ɣer-s udem d atrar. A nerni x manaya, aḍuqqeẓ n yijjen tḥeryaḍt n ttiknulujit d tirart n ibidyuten, d intirnit… Manaya merra yejja iwdan ad wcen afis di min ttuɣa ɣer-sen yellan, ad swiẓẓḍen ɣer yijjen wudem n tudert d tamaynut, wer terwis ca di mamek i ttuɣa tt-tteddren lejdud.

Yemsar ubeddel di mamek i nettett d mamek i nyirreḍ d mamek i nbenna d mamek i nettirar… S uya, wer yelli minzi ɣa nbedd di tḥeryaḍin-a i daneɣ yessettun di leɛwayed-nneɣ, illa s uzemmem n iɣezdisa n tudert-nneɣ i xef wḍan igeddimen n tattut.

Taslit n uɣanim tegga-tt yijjen tḥenjirt ɣer-s 10 n isegg°usa di Tiznit asegg°as n 2007. Tateswirt: J-P. Rossie. Ludobel

Ad sserɣeɣ tfawt x tirart i wer yeqqimen ca lexxu. Mala ttuɣa iḥenjiren ttafen amuni n twacunt di taddart d ijjen wazzerg n ufaji d tikkest x wul, d tirart jer wawmaten d tawmatin, niɣ jer ibabaten d tarwa-nsen… Lexxu tedwel twacunt temsebḍa amen tmun. Yedwel kul ijjen mani i yebbeẓ azellif deg utilifun, waxxa aqqa-ten deg wexxam d ijjen. Di lweqt mani ttuɣa dinni iklusay n tirarin ttiraren-tent ɣir deg wexxam, amecnaw Mjur iɣergnen, Jeɛɛu, čemm, Mezzuj merfaḍ, Tiqnuffar, Ḥatta matta, Tixxamin…

Čemm

Tettwasemma « čemm » niɣ « man afus i yellan sennej« . Ttuɣa smunan ayt n twacunt (Awmaten d tawmatin d baba-tsen d yemma-tsen…) ifassen-nsen d tiqebbiḍin, srusan-ten ijjen x wenneɣni. Awarn-as, ad yebda yijjen ad iḥesseb tazzitin-nni mani ttemsagaren iḍuḍan, ad yeqqar:
-Wi yilan axbuc-a?
A x-as tterran yinneɣni:
N uɣerḍa!
– I wa?
– N uɣerḍa.
– I wa?
– N uɣerḍa.

Al aneggar, ad iseqsa ɛawed:
I wa?
– N tlefsa.

Lexdenni ad yemsar wemsawal jer wenni i ttuɣa ittseqsan, d yinneɣni i dinni yessersen ifassen-nsen. Netta ad ittseqsa, nitni a x-as tterran:
– Mani tella tlefsa-nni?
– Ccin-tt ixecxac!
– Mani llan ixecxac-nni?
– Tecca-ten tmessi!
– Mani tella tmessi-nni?
– Sxesyen-tt waman!
– Mani llan waman-nni?
– Swin-ten ifunasen!
– Mani llan ifunasen-nni?
– Γersen-asen ixedmiyen!
– Mani llan ixedmiyen-nni?
– Ddzen-ten imesdawen!
– Mani llan imesdawen-nni?
– Iwyen-ten iɣezran!
– Manis kkin iɣezran-nni?
– Aqqa-ten di lebḥer yeqqurn!

Lexdenni, isala wemsawal. Kul ijjen zeg-sen, ad yeksi aḍaḍ (imelleɣ) adu tiṭṭ, ad yejbet tilmect n wadu tiṭṭ, ad iẓemm ancucen, ad yini: « čemm« !
ad bdan ad tteggen deɣdeɣ i yijj d wenneɣni. Wenni ɣa iḍeḥken niɣ ad yessiwel, niɣ a das-banent teɣmas, ittwaḥsab yexṣar!…

Ad yadar wenni i yexsaren ɣer tmurt, ad yebbeẓ azellif di tmurt, ad yessewc s weɛrur ɣer ddhar. inneɣnit a x-as ssersen ifassen-nsen, afus x ufus, a t-ttseqsan: Man afus i yellan sennej? a x-asen dd-itterra: N flan. ittxessa-t a x-as dd-yeffeɣ nican. mala wer x-as dd-yeffiɣ, kessin ifassen deg ujenna, ccaten-t. ttseqsan-t zi jjdid. A x-as dd-yeffeɣ, uca ad bdan tirart zi jjdid.

Min yecnan di tirart-a, ttuɣa deg-s amsawaḍ d asebḥan jer ayt n twacunt. Ttuɣa deg-s amḥizwar d uselmed n iḥenjiren x tidet. Amen deg-s ɛawed aceddi n iseɣwan n tawmat i wer yessefsiy zzman deɣya.

Ɣer ɛawd: Zi min izemmem Biarnay: Tanfust n txatemt

Ɛebdelwaḥed Ḥennu
Ɛebdelwaḥed Ḥennuhttps://lerifain.fr/
S tira.. iles yeccat iẓewran...

Amaynu

Yeqqen ɣer-s

Min teɛna Rosa Parks issnekkren aɣewweɣ kunṭra i ubeṭṭu amessaẓur deg umarikan ?

Xminni i dd-njebbed awal x izumal n unhezzi n tlelli tameddant d umeglissaẓur (antiracisme)  deg umarikan, ad yili nettat zeg wudmawen i dd-ittasen ɣer...

Zi Tefrunkufunit d Tɛurba ɣer Tmaziɣufunit

Deg wemsagar ameggaru ittwaggen di tegzirt n Jerba (Tunes) i yellan d ijjen tmurt d Tmaziɣt, mmelqan dinni imɣaren n Tefrunkufunit maḥend ad bedden...

Samuel Biarnay, Afransis-nni i yessnen Tarifiyt di beddu n lqern n 20.

Samuel Léonard Biarnay, ilul di 15 Yennayer 1879, di Saint-Laurent-du-Cros, maca yemmut di 10 Kṭuber 1918 di Arbaṭ, d anessmezzeɣ d Afransis. Igga ca...

Min tenna Wikipedia X Naser Zzefzafi?

Naser Zzefzafi (isem n Zzefzafi ikk-dd zeg « Azefzaf ») ilul netta di 04 nufember 1979 di Lḥusima (Arrif), d ijjen umeɣnas d asertan d Arifi....