Tiɣuyyitin n “Jar uḍiqqi d ulaɣi” n uzlawi Ḥalim LMADANI*

Liẓar n usefru di Arrif ittraḥ ittemlil waxxa ttuɣa iqqarqec s cwayt n ibeqqiḍen, ittraḥ ittemɣir, ittiriw s tzemmar n ayt bab-nnes, mani ksin asekkil d amnus, ksin-t d leklaṭa sduxxunen zzag-s di arrimet n tudert-a.

Tanezbayt-a d tamaynut, ticti-nnes wer yelli tettemrusa deg wul n tudert waha, maca tettas-dd ula deg inni war yessinen mammec i ɣa-t-zedmen, ad t-ɣeyyzen, ad t-ssifen d tufrayin d teycitin x temlel n tefray. Ḥalim Lmadani zeg iḥudriyen i yeksin tira d tayri d amnus, zeg izlawiyen i d-immerinyen d admam ittissiqen ɣer temrist n usefru i yemmarsen d tcuni xef yedmaren n tsekla tamaziɣt, yegga ansa-nnes deg yiger-a s wammud amezgaru: “Addriwen n uẓuyyet”, s uyenni ɛad yugi ad iḍer zi tqiccatin n waddriwen-a, ɛad ittemɣunnun dinni ittlaɣa s uxeyyeq d uḍiqqi ɣer tudert-a yuffren s yinezgumen.

Azlawi-nneɣ ittlaɣa s ca n taycitin ttarrant ulawen n ssedjaḥ d trussi i yesruban takkayin yeddren d tinni yemmuten, ilaɣan s usuter ɣer usgenfi maca ḥuma yufa tamwarit xef tṣeṭṭa n yiseqsan ittemlaywan temcubbuḍen deg walli s tefrest n tfilusuft:

Mmet x iseqsan;

-Min ɛniɣ?

-Min ɣar d-usiɣ?

-Mayes nekk?

Dder s yijj n wudem,

Ini: nekk d nekk.

Deg wammud “Jar uḍiqqi d ulaɣi” nettaca dinni jar mkul asekkil d usekkil ayraf n tɣuyyitin ɣerrsent aseɣḍi, mani ttlaɣant s umeṭṭa x tyemmat, tayemmat n yimaziɣen wer ɣar-s tticent deg umaḍal a, nettat d lallaɣ n tnefrayt, ufuɣ zzag-s d laxert, s uyenni zzay-s issemɣar uzlawi deg wammud, yeydar-itt d ujar zi sin d mraw n twalatin:

Texsed εad ad ẓṛeɣ yemma,

Ad cem ssudmeɣ zeg uḍaṛ.

Mala ḥadar tugid

gg-ayi ass ameggar.

Asneflul n uzlawi ibbeɣbeɣ s tmitar d ilugam, i d-yuyem zeg izuray n ladas d lagg°aj: (taɣarrabut, ameṭṭa, Buya, abrid, tisit, Givara, Mulay Muḥend, Mimunt n Selwan, tayemmat..), iswi-nnes s ta tameggarut ad yewwec azal i tudert-a, maca s min ɣa-tekk tyemmat ad tedder, yexs ad yini s tyarzawt, akud di ɣa-temmet niɣ ad teqḍa niɣ ad aneɣ-teffeɣ afus, ad tenderya jar ifassen n yenni isekkʷan d yenni wer isekkʷin, axmi ɣa-teqḍu tɣuni n weẓwaa-a, lexdenni d wenni d ass-nneɣ ameggaru.

D amnus n tyemmat ig yejjin azemmem deg wammud-a yeggur am tecli n tsegneft axmi kid-s tneddeh tifilutin, tettalem tisfifin n iyezzimen-nneɣ, maca tisegneft di lizar tettmulluɣ s ususem tenni n uzlawi tessuruf s ilaɣan d iɣuyyan. Alam n tesfifin n Ḥalim Lmadani usint-id ad ssusfent x tiqqad-nneɣ, ad renyent iyezzimen x yenni day-neɣ, maca s ict n tizilt d tcuni d taseklant yeccuren s usdukem yessuren i lizar-a acemlal waxxa dinni tibeqqiḍin deg yeyyar-nnes amiriw, iyyar mani msettafnt tqessisin n “Jar uḍiqqi d ulaɣi”  swaẓẓaḍent-id s yimi n tayri d uḍiqqi.

Said BELGHARBI

Lkebdani: 30/05/2022

* Tiɣri a d tamsizwarut i d-yusin deg wammud-a.

Amaynu

Yeqqen ɣer-s

Min dak-tenna yemma-k ula d necc tenna-ayi-t yemma.

Deg ijj n wass di zzman iεdan, memmis n uɣeṛḍa imdukkul aked memmis n umucc.iraren, ferḥen, sseεdan ass-nnsen d aṣebḥan qbala. yiweḍ-dd uεecci kul...

Min tessnem x « Rusadir » niɣ x Mlilet taqdimt ?

Rusadir ttuɣa-tt d ijjen tendint, qqaren belli tettwagg s ufus n ifuniken d Irumaniyen, maca din wi iqqaren ila abilaj n Rusadir ggin-tt Imaziɣen...

Aɣennij anegdud g Arif : amezruy d termitin

Amari: Mimun Lwalid Asuɣel: Sufyan Lhani Mala taẓuri d afares animan axerras n kul tagrawt tanefgant, aqa Arif ɣur-s asneflul-ines g uẓawan d tedyazt d ccḍiḥ...

Ijj ittaley ijj ihekk°a, tḥajit n yensi d wuccen.

Ijj n wass zeg wussan i yeɛdun, insi, tiwey-it-idd deg yij n lexla, yurf s fad. Iban-as-dd yij n wanu, iruḥ ɣer-s, yufa-t yulleɣ,...