Muḥemmed Xireddin : Ajḍiḍ aḥmaymi iḍwin zeg Weẓru n waḍu ar Paris

Muḥemmed Xirddin (1941-1995) zeg imariten imeqqranen Imeɣrabiyen i yuran s Tefransist.

Ilul uzlawi d umari Xirddin deg ijjen ddcar qqaren-as « Aẓru n waḍu » iḍeffren i ubilaj n Tefrawt, jjihet n Tiznit. Twacunt-nnes telteɛ ɣer Kaza mani ɣa yeyma din netta. Ijja tɣuri, wer tt-ikemmel ca, ixdem deg ijjen tmedrawt n siɣuru zeg useggas n 1961 ar 1963 deg Ugadir, ula di Kaza.  Deg useggas n 1964, igga aked Mestafa Naysaburi ijjen unhezzi qqaren-as « Poésie toute ».

Atlaε-nnes ɣer Fransa

Deg useggas n 1967 ijja lexdayem-nnes di Lmuɣrib, zegga ttuɣa ibda ifesser di tesɣunt n « les souffles »,  uca yetleɛ ɣer Paris, minzi ttuɣa icrec deg uɣewweɣ n imeḥḍaren ittwaggen aseggas n 1965 ḥuma ad yemsagar aked uɣewweɣ n imeḥḍaren di Mayyu n 1968 di Fransa.

Iwdan i t-yessnen semman x-as « Ajḍiḍ Aḥmaymi », iwweḍ ad yefser ij n tqessist-nnes aked ijjen tesɣunt tettwassen aṭṭas di Fransa, ibedd x-as ufilusuf ameqqran Jean Paul Sartre, taqessist n « ujellid » i yefser di « les temps modernes ».

Adwal-nnes ɣer Lmuɣrib

Deg useggas n 1979, tuẓa ɣer-s Fransa, idwel-dd ɣer Lmuɣrib zegga isseɛda ca n seṭṭac n iseggusa di Fransa d netta d aḍlib, iqqim di tmurt-nnes ar mani i t-yuɣa uxenzir di teɣmas-nnes uca immut di Rrbaṭ.

Tanfust-nnes aked tira

Ibda Muḥemmed ittari tiqessisin d netta ttuɣa ɛad d aḥudri, tuɣa ifesser tiqessisin-nnes di jjurnal n « La vigie Marocaine ». Tiqessisin-nnes ttuɣa ẓḍent x tebridt taklassikt s ijjen tefransist d tamezdagt. Deg iseggusa n settin ttuɣa-t zeg izlawiyen iḥudriyen i dd-ibanen di Lmuɣrib aked Taher Ben Jellun d Ɛebdelkbir Lxaṭibi. Merra ina ttuɣa unuḍen x Lleɛbi d tesɣunt-nnes « les souffles ».

Deg useggas n 1964 ad issufeɣ adlis-nnes amezwaru di London « aɣlillet d aberkan ». Deg useggas n 1967 tefser-as Seuil ungal-nnes umi qqaren « Agadir » i yura zegga ilqef unhezzi n tmurt tamdint n Agadir aseggas n 1960. Deg wungal-a a naf ijjen wezlawi, iqqim dag-s min iẓra amenni di temdint mani ila izeddeɣ. Zi senni, ibeda ifesser tiqessisin-nnes d wungalen-nnes.

Di Lmuɣrin wer das-wcin ca i Muḥemmed Xireddin amkan-nnes i istahell. Iqqim lebda yettwattu, waxxa netta zeg imariten imeqqranen i yettwassnen di berra.

Zegga i dd-idwel ɣer Lmuɣrin, issufeɣ-dd tlata n idlisen nniḍen, mamec ttuɣa ifesser ca n tqessisin ssa d ssa, Ungal-nnes ameggaru zegga ttuɣa yehlek qqaren-as « ttuɣa ijjen twalat ijjen tnayen hnan = il était une fois un vieux couple heureux » mani ttuɣa iqqaz deg wungal-a di ddcar-nnes di Sus, ittɛawad x tudert-nnsen.

Zi tira-nnes i yura:

Nausée noire, Aɣlillet d aberkan (tiqessisin) 1964

Le roi, agellid 1966

Agadir, Agadir 1967

Soleil arachnide, tfukt n artila 1969

Moi l’aigre, nec iqesḥen, 1970

Le Déterreur, ameqqaz 1973

Ce Maroc, Lmɣrib-a, 1975

Une odeur de Mantèque : rriḥet n mantik 1976

Une vie, un rêve, un peuple, toujours errants. tudert, turja d ijjen wegdud lebda iweḍḍer 1978

Résurrection des fleurs sauvages, alellec n tnewwacin n lexla 1981

Légende et vie d’Agounchich, tḥajit d tudert n Uguncic 1984

Il était une fois un vieux couple heureux, ḥajitkum x ijjen tnayen meklken, hnan 1993

Amaynu

Yeqqen ɣer-s

Min dak-tenna yemma-k ula d necc tenna-ayi-t yemma.

Deg ijj n wass di zzman iεdan, memmis n uɣeṛḍa imdukkul aked memmis n umucc.iraren, ferḥen, sseεdan ass-nnsen d aṣebḥan qbala. yiweḍ-dd uεecci kul...

Min tessnem x « Rusadir » niɣ x Mlilet taqdimt ?

Rusadir ttuɣa-tt d ijjen tendint, qqaren belli tettwagg s ufus n ifuniken d Irumaniyen, maca din wi iqqaren ila abilaj n Rusadir ggin-tt Imaziɣen...

Aɣennij anegdud g Arif : amezruy d termitin

Amari: Mimun Lwalid Asuɣel: Sufyan Lhani Mala taẓuri d afares animan axerras n kul tagrawt tanefgant, aqa Arif ɣur-s asneflul-ines g uẓawan d tedyazt d ccḍiḥ...

Ijj ittaley ijj ihekk°a, tḥajit n yensi d wuccen.

Ijj n wass zeg wussan i yeɛdun, insi, tiwey-it-idd deg yij n lexla, yurf s fad. Iban-as-dd yij n wanu, iruḥ ɣer-s, yufa-t yulleɣ,...