Maca a Naɛima, temmuted neccin qaɛ wer cem-nessin!

Am nec am waṭṭas n yiwdan, nelqa-dd lexbar n lmewt n ijjen temɣart d tamarit deg Ulanda, ufiɣ ila qqaren-as Naɛima Lbezzez, a x-awem sxarrqeɣ mala nniɣ-awem ila tuɣa ssneɣ-tt qbel. Sseqsiɣ ixef-inu : « min teɛna ta? ». S ijjen trezzut d tameẓẓyant deg Internet ufiɣ tura aṭṭas n wungalen. zeg usegg°as n 1995 d nettat tettari. Tettari d neccin wer nessin ila tettari. Tettari d neccin d iderɣalen, niɣ sderɣlen-aneɣ x ca n tira ɣemmyent-id x tma nniḍen n lebḥer.

Qqareɣ « asderɣel », minzi Lmuɣrib n 2020 izemmer ad ac-immel inni ittarin s Tefransist, ittafen amkan-nnsen di yiger n tira Tameɣrabit, maca wi dac ɣa yemmlen Najat Lhacmi, Racida Lemrabeṭ, Asis Aynan?.

D amezwaru s minzi ttarin s ijjen yiles wer x-as yebni Lmuɣrib n jjdid, la d Tahulandiyt niɣ d Taspanyut, ula d Tmaziɣt. Wi issnen di Lmuɣrib inni ittarin s Tmaziɣt? d iɣriben tteddren di tmurt-nnsen, wi dasen-itteslan? wi dasen-iqqaren?

Wis tnayen, ixḍaren aṭṭas zeg inni itteddren di berra ad arin, zemmren ad ɣer-sen yili ijjen array nniḍen x mayen ittemsaren di tmurt manis i dd-qqarsen, maca Lmuɣrib Afrunkufun, izemmer ad isel ɣer Ṭaher Ben Jellun, ɣer Fuɛad Lɛerwi, ɣer Layla Slimani, ddegg-a n imariten zemmren ad ssiwlen x kulci, kkes ɣer mayen yeqqnen ɣer leḥkam, tadimukrasit, inekraf isertanen… Xenni ina ttɛeqqaben d iderɣalen, d iḍehcuren. S tidet, wa d ijjen lesbab x mayemmi Lmuɣrib itterra s weɛrur x imariten itteddren deg Uruppa. Minzi inni i dd-yegman di tlelli wer reṭṭin x tarwa n tmurt-nnsen ad ddren d isemɣan, wer ttrijin ɣer tmawast n tussna ad x-asen tṣeddeq s ifrankaten-nnes. Maḥend ad ggen takmamt x stilu-nnsen.

Ɛeqleɣ ijjen twalat, sseqsiɣ taselmadt n Teɛrabt, umi tuɣa qqareɣ di llisi, nniɣ-as: mayemmi wer daneɣ-tessɣurim iḍrisen n imariten imaḍlanen? Luxa, deg wadji-inu, tteɛqaleɣ x Imasriyen d Ilubnaniyen waha, tteɛqaleɣ x Waɛraben qbel i Lislam, maca maḥend ad ssneɣ Lurka xafi-igg°wjen s ca n ikilumiṭren udrusen, tuɣa ixess-ayi ad x-as rzuɣ nnit. Maḥend ad ssneɣ Muḥemmed Cukri, Ucicar, tuɣa ixess-ayi ad x-as beqqceɣ nnit.

Tamzyida n Tɣuri Tameɣrabit tiwweḍ ad zzag-neɣ tettsaqar ijjen Umaziɣ ittfekkar am waɛɛraben, Ijjen Umaziɣ ikref, iweḍḍer, iḥegger wi illan-nnes, yuḍen, dag-s iceddan. D wa d Maziɣ n yiḍ-a.

Ittban-ayi-dd d tta d lweqt mani ixess neccin ad nɣar/ad nsel i Naɛima, Naɛima Lbezzaz ittarin s Thulandiyt d Naɛima Farisi ittarin s Tmaziɣt. Ad nru aked tqessisin n Ḥmed Ziyyani, ad nessen mamec igga tbabat abiṭririki n Najat Lhacmi ittarin s Tkaṭalant. Ad nettwala Lḥirak zi tiṭṭawin n Asma aweṭṭaḥ d nettat tfettel tiqessisin s Tmaziɣt d Tkaṭalant.

Wah, d tta d lweqt, minzi lḥajet ittagin ad slemden, ad tt-nesslmed nnit, minzi aya, d ijjen ufruri (détail) zeg umenɣi n tlelli d tdimukrasit. Llawɛlem ɛwed.

Amaynu

Yeqqen ɣer-s

Min teɛna Rosa Parks issnekkren aɣewweɣ kunṭra i ubeṭṭu amessaẓur deg umarikan ?

Xminni i dd-njebbed awal x izumal n unhezzi n tlelli tameddant d umeglissaẓur (antiracisme)  deg umarikan, ad yili nettat zeg wudmawen i dd-ittasen ɣer...

Zi Tefrunkufunit d Tɛurba ɣer Tmaziɣufunit

Deg wemsagar ameggaru ittwaggen di tegzirt n Jerba (Tunes) i yellan d ijjen tmurt d Tmaziɣt, mmelqan dinni imɣaren n Tefrunkufunit maḥend ad bedden...

Min dak-tenna yemma-k ula d necc tenna-ayi-t yemma.

Deg ijj n wass di zzman iεdan, memmis n uɣeṛḍa imdukkul aked memmis n umucc.iraren, ferḥen, sseεdan ass-nnsen d aṣebḥan qbala. yiweḍ-dd uεecci kul...

Samuel Biarnay, Afransis-nni i yessnen Tarifiyt di beddu n lqern n 20.

Samuel Léonard Biarnay, ilul di 15 Yennayer 1879, di Saint-Laurent-du-Cros, maca yemmut di 10 Kṭuber 1918 di Arbaṭ, d anessmezzeɣ d Afransis. Igga ca...