Atrabas, tanfust n Musṭafa Ayneḍ

Dag-i mezri anict n wedrar . Ssitimeɣ mli ɣa afeɣ tnayen duru ḥuma ad sɣeɣ tcamma, ad irareɣ weḥdi. A dd-ɣeḍleɣ lbeqq x Belluṭṭa mmi-s n Lmexṭar Awkili … Tcamma-nnes wer zemmreɣ a tt-ḥadiɣ  waxxa nettat meṛṛa tennezdem, tertuta … Ad sɣeɣ tcamma tettwesseg tettbuṭar am tenni i zi ittirar Xintu d Zagalu[ii] n lhilal…

Maca minzi? Mani ɣa afeɣ tnayen duru? Aqqa mala nniɣ-as i baba ɣir ad raḥeɣ ad irareɣ tcamma, a xaf-i izayed weɛmuḍ, mani ɛad a dayi-yewc minzi  ɣa sɣeɣ tcamma.

Ij umur yenna-s i yemma : “Iqqṛinen-nnes ttṛaḥen znuzan mikat iselman, netta yegga tcamma ukettan aqqa iɣerres tisila. Iwa ṛaja a dayi-yini seɣ-ayi ca ifeɣṛas” .

Layas-inu aqqa-t di yemma. Mala a ɣeṛ-i tili ca n tcamma, aqqa d yemma i xaf-i ɣa iḍebbren. Ruḥeɣ ɣer-s, meyyleɣ azellif x yij n teɣṛuḍt axmi zzillizeɣ, ttreɣ zag-s tnayen duru ad sɣeɣ tcamma . Tjerr-ayi ɣer tewwuṛt n taddart, tessecn-ayi ɣer webrid n macina[iii], tennayi: ayeqqa-c Baɣu . mala truḥed ɣer-s yewca-c-dd ijj n wetrabas n ukeccud i zi ɣa nesseɛdu lmecta, a dac-wceɣ tnayen duru .

Baɣu d azegrar, yeccur s legric[iv] , yessawal attas n tseppanyut. Ttuɣa-t d aweqqaf x ixeddamen. Ixeddamen ttbeddalen itrabarsen i xef temmers arrayt n macina[v]. Atrabars i dd-ɣa-kksen d aqdim , a t-nedren zzat i tkarrut-nni i zi dd-ttasen ɣer ṣsbeḥ zik.

Amnus-inu ameqqṛan ttuɣa-t mamec ɣa ggeɣ a das-ttreɣ i ubaɣu atrabars. Nec d ameẓẓyan wer ɛedduɣ di walu … Ruḥeɣ qqimeɣ qibal-nnes, igg°jeɣ maɣar mala yuzzel-dd xaf-i a ɣer-i yili ttasiɛ ad rewleɣ. Netta yeẓra-yi, mkul twala twala a dayi-dd-yecḥeḍ s lxezrat … Wer ittesqari s tezwart maca wer das-fehhmeɣ min yeqqaṛ. ittzawar s tseppanyut… yexzer-dd dag-i uca yenna-yi : “araḥ-dd, Araḥ-dd a dac-iniɣ a pikinyu[vi]”. Nec wer dag-s ggiɣ ttiqqet, maɣaṛ ẓṛiɣ min ixeddem i iḥenjiren imeẓẓyanen i ittexsen ad akren itrabasen. Nniɣ-as : “Ini-dd ssenni “ Yeḍḥek, yexzar ɣer ixeddamen-nnes wer ssineɣ min dasen-yenna s tseppanyut ɛawed, uca ssentan ḍeḥḍken. Yenna-yi-dd “iqṛinen-nnec aqqa-ten di tmezgida, cek aqqa ttweqqḥed tfuyt. Texsed ad tdewred am neccin yak? Ad ttetted azgen d aɣṛum azgen d legric yak ?.

Nniɣ-ac nec ttraḥeɣ ɣer tmezgida, qqareɣ lqurɛan … Iqeṛṛeb-dd ɣeṛ-i cway-cwayt nec beddeɣ ad rewleɣ, uca yenna-yi : “Wer tettriḥeḍ a dayi-dd-tawyed ij n lpakiyyet n CAZA[vii] ? Indeq-dd yijjen zeg ixeddamen-nnes yenna-s : “seqsa-t amezwar mani yezdeɣ , aqqa muḥar ma a dd-yedwel mala tewcid-as ca n sserf “

Nec sneɣ illa atrabars yeggur-dd, tcamma a tt-sɣeɣ … Ittxessa-yi ad ssneɣ mamec ɣa sɣeɣ ad zzenzeɣ deg wawal waha . Nedqeɣ-dd s tmijja tḥar, uca nniɣ-as i wenni “Nec qqareɣ lqurɛan, mala ɣer-k ḥedd yennum ittaker aqqa nec wer zemmreɣ ad akreɣ. ɣer-i lqurɛan deg yedmaren “. Xzaren ixeddamen-nni jer-asen uca ad ksin di tḍeḥḥakt x wenni. Ttwaliɣ Baɣu yerẓem aqemmum, yeksi di tḍeḥḥakt, wer ɣer-s ijj n teɣmest tekmel deg uqemmum s ugirru .Iḍeḥḥec itceyyer-ayi-dd a ɣer-s raḥeɣ. Ssneɣ illa ɣelbeɣ-ten. Ssneɣ illa wer dag-sen ijj yeɣṛa. Qerrbeɣ ɣrr Ubaɣu, xezzreɣ mani ɣa ggeɣ iḍaren-inu mala rewleɣ ḥuma wer ɛejjneɣ deg isennanen maɣar wer ɣer-i ttuɣi bu tisila .

Yekkes-dd ijj n tteẓṭim meṛṛa d legric. Yekkes-dd zag-s ca n sserf. Nec ɛad wer ɣer-s iwiḍeɣ. qbel a dayi-yini ca nniɣ-as: “ad raḥeɣ a dac-dd-awyeɣ CAZA . maca a dayi-tewced ij n wetrabars, aqqa tessekk-ayi-dd yemma . Yeksi di tḍeḥḥakt , yebda yesxuncuf alami i dayi yettɣil ad yemmurḍeṣ. Yewta deg ifadden, uca yenna-yi: “D manaya i dac-yesselmed lefqih ?!! ṭṭmeɛ yak? “ gerweɣ-dd taryast-inu, qelɛeɣ-dd dag-s tiṭṭawin, uca nniɣ-as “Lefqih yeslemd-ayi wer ttikreɣ, mala a dayi-tsexxred, iwa ewc-ayi atrabars. Yak ad mmendren waha niɣ lla ?”

Imeyyel ij n tcaccet terca merra x uzellif, yessiɣ-ayi tinɛacin amen dayi ittseqsa “mani tzeddɣed ?” Ssekneɣ-as ɣer taddart-nneɣ. Yexzar din uca yenna-yi: “aqqa mala tukred-ayi , a x-ak adfeɣ taddart. Yallah kker ḍebber-ayi-dd di CAZA, aqqa wer ttwiliɣ. Nniɣ as: “I wetrabars?” Yeḍhek uca yenna-yi: “Mayemmi atrabars ? texsed a t-kid-k tawyed ɣer westanku[viii] niɣ ? “Ruḥ awey-ayi-dd CAZA, tusid-dd a dac-wceɣ atrabars” .

Wer xezzareɣ mani neṭṭareɣ iḍaren-inu … Isennanen wer kid-sen tticiɣ … Iwdan wer ten-ttwiliɣ… ttwaliɣ ɣir tcamma tettwesseg … tteggeɣ jjnun di Belluṭṭa n Lmexṭaṛ Awkili .

Iwḍeɣ ɣer westanku. Muḥemmed Aṣeḥṛawi i din ixedmen ittseqsa-yi x min rezzuɣ, nec rezzuɣ s tiṭṭawin am ubuhali mani tella tcamma-inu .

Dewleɣ-dd ɣer Ubaɣu ṭṭaweɣ. Aked webrid tmenɛ-ayi lɛurret d wemnus . Nniɣ-as deg yexef-inu : I mala yenkeṛ-ayi , yugi a dayi-yewc atrabars? Mli ɣir das-ukreɣ ttmenyat n CAZA, ili sɣiɣ tnayen n tcammat walli ɣir icten. Isselha-yi uxarres d wemnus alami ufiɣ ixef-inu zzat-s. Mmendrent-idd tiṭṭawin-nnes alami yeẓṛa CAZA. Iḥert x-as , yekkes-dd zag-s girru[ix] , yesserɣ-it, yejbed zag-s  uca yenna-yi “mliḥ alami teɣṛid, wer tettikred , yallah xzar atrabars i texsed. Negzeɣ ad ixḍareɣ wenni ameqqṛan uca nniɣ-as: “D wa a xali “. Ilaɣa-dd i tnayen ixeddamen a t-ksin, uca yenna-yi “Atrabars-a ad iraḥ ɣer taddart mani i dayi-tennid tzeddɣed. Mala yeffeɣ-dd wer yelli din i tzeddɣed a t-idd-rren danita.“ Nniɣ-as deg wul-inu: iwa labas wer x-as sxerrqeɣ ca . ksin ixeddamen atrabars x teɣruḍt ,nec izzareɣ-asen. Tteggeɣ iṣuṛaf d imeqqṛanen. Ttaciɣ aked yexf-inu d argaz, ɣer-i tnayen ixeddamen ḍaffren-ayi. Ssersen atrabars-nni ɣer tewwurt. Nitni tteslan ttlaɣiɣ yemma , nitni dewlen ɣer deffar. Udfeɣ ɣer taddart, teffeɣ-dd yemma maca nitni ttuɣa dewlen x webrid-nsen. Ssidfeɣ atrabars aked yemma. Ḥerteɣ-dd x tnayen duru uca ggiɣ iẓgeḍ ɣer Muḥemmed Aseḥrawi. Sɣiɣ-dd tcamma d tazegzawt ttwesseg, teccur s nnefs . Ttrajiɣ ɣir ad lqiɣ Belluṭṭa a dag-s ggeɣ jjnun am ten dag-i yegga . Tcamma-inu wer tt-ittḥidi la s ufus la s uḍar .

Amnus-inu ameqqṛan, mamec i ɣa-irareɣ tcamma bla ma a dayi-tarwel ɣer thendit… Ɣir ad tṣur di thendit ad teppincar[x] , a tt-yeffeɣ nnefs ad tedwel wer tsekkwi muzuna[xi] .

Amenni nnit, nec a tt-wteɣ aked tmurt, ad tbuṭaṛ  uca axmi i das-tt-yenna ḥed. Tegga aṣfeḍ ɣer thendeit nec ggiɣ aṣfeḍ awarn-as, maca wer dayi-yeṣṣweḍ lḥal. Nqerḍeɣ, wḍiɣ, uca wer zemmreɣ ad kkreɣ . Ttesliɣ i nnefs itteffeɣ zi tcamma, buḥbel-inu itteffeɣ ula d netta. wer ssineɣ ma ttuɣa sɣuyyuɣ x tcamma i yeffeɣ nnefs, niɣ s leḥriq i dag-i ttuɣa .Tus-dd yemma teksi-yi ɣer daxel, alami tufa wer zemmreɣ ad beddeɣ x uḍar-inu, tlaɣa-dd i ɛzizi .Yeksi-yi ɣer spiṭar, ggin-ayi tajbirt rewwḥeɣ-dd, uca ṭṭfeɣ taɣmart. Irewweḥ-dd baba uca yebda ittett yemma s lhemm, yeqqaṛ-as “ Tzayed x-aneɣ tnayen duru, yak ? tisila wer tent-yeɛlim iruḥ yesɣa tcamma. Yerni-dd ɛad tajbirt . Cḥal i zi yegga tajbirt ? Cḥal i zi yegga tajbirt ?

Wer yesqiṛ alami i das-tenna: aqqa yiwey-ayi ɛizi ɣer spiṭar n baṭel.

Tcamma teppincar, ḍar yerrez. Belluṭṭa wer dag-s ggiɣ bu jjnun . Maca iwyeɣ-dd atrabars i zi ɣa nessiḥma axxam di lmecta.


[i] Traverse de chemin de fer; emprunt à la langue française et lexicalisé en amazigh.

[ii] Xento et Zagalo: deux joueurs d’une équipe de football locale à la ville de Nador.

[iii] Abrid n macina : Chemin de fer

[iv] Legric : emprunt à la langue française (Lit. La graisse)

[v] Arrayt : rail de chemin de fer (emprunt français)

[vi] Insert linguistique emprunté à la langue espagnole (lit. Pequeño i.e petit)

[vii] Lpakkiyet n Casa: un paquet de cigarettes de marque Casa Sport

[viii] Astanku : emprunt espagnol (lit. Bureau du tabac)

[ix] Girru: une cigarette

[x] Pintcar : pinchar; emprunt espagnol (lit. Crever)

[xi] Muzuna : monaie n’ayant pas beaucoup de valeur

Yura-tt: Musṭafa AYNEḌ

Tala: tasklamazigh.com

Ɣer ɛawed: Taɣudant-nni

Ɛebdelwaḥed Ḥennu
Ɛebdelwaḥed Ḥennuhttps://lerifain.fr/
S tira.. iles yeccat iẓewran...

Amaynu

Yeqqen ɣer-s

Min dak-tenna yemma-k ula d necc tenna-ayi-t yemma.

Deg ijj n wass di zzman iεdan, memmis n uɣeṛḍa imdukkul aked memmis n umucc.iraren, ferḥen, sseεdan ass-nnsen d aṣebḥan qbala. yiweḍ-dd uεecci kul...

Min tessnem x « Rusadir » niɣ x Mlilet taqdimt ?

Rusadir ttuɣa-tt d ijjen tendint, qqaren belli tettwagg s ufus n ifuniken d Irumaniyen, maca din wi iqqaren ila abilaj n Rusadir ggin-tt Imaziɣen...

Aɣennij anegdud g Arif : amezruy d termitin

Amari: Mimun Lwalid Asuɣel: Sufyan Lhani Mala taẓuri d afares animan axerras n kul tagrawt tanefgant, aqa Arif ɣur-s asneflul-ines g uẓawan d tedyazt d ccḍiḥ...

Ijj ittaley ijj ihekk°a, tḥajit n yensi d wuccen.

Ijj n wass zeg wussan i yeɛdun, insi, tiwey-it-idd deg yij n lexla, yurf s fad. Iban-as-dd yij n wanu, iruḥ ɣer-s, yufa-t yulleɣ,...