Akucen Imaziɣen: Tanit d Amun d amedya

Tura-t: Fatiḥa Ɛissawi

Tanit

Mala nerzu deg umezruy x tussna d tediyanit n Imaziɣen, nettaf mkul Maziɣ minzi tuɣa ittamen, mkul ijjen d wakuc-nnes i yettwala d tidet, itticc-as min issitim d min irezzu.
Aṭṭas n wakucen Imaziɣen ila ɛebden-ten ula d tiɣermiwin nneḍni barra i Tmezɣa zzag-sen « Amun » d « Tanit » .

Tanit

Tanit d Takuct n tayri d tarwa d ujenna, d nettat i yeḥḍan tamdint n Qertaj. Wer telli bu ɣer Imaziɣen waha, illa ɛebden-tt ula d legnus nneḍni am Imasriyen d Igrikiyen.

Azamul n Tanit

Amek i d-yidar Hirudut d Aflaṭun, tettwassen Tanit ɣer Igrikiyen s yisem n « Atina » (x-as itwasemma Tamdint n Atina), ɣer Imasriyen iqdimen s yisem n « Nit ». Imasriyen illa ssemɣaren zi ccan-nnes ḥesben-tt zeg imeqqranen n wakucen. Qqaren ɛawed belli ula d isem n Tunes aqdim (Tanis) itwasemma x-as.

Deg wawal n Irifiyen d Icawiyen, qqaren ijjen wamyag « init » i tamɣart-nni i ɣer yella ddiset uca tettcehha ca n macca, amyag-a qqaren belli yekk-dd zi yisem n takuct « Tanit » i yellan d takuct n tarwa.

Tanit niɣ Atina niɣ Nit, waxxa walli Imaziɣen waha i ttuɣa zzag-s ittamnen, nettaf marra imerzuten tarran aẓwar-nnes ɣer Imaziɣen ḥesben-tt d takuct d Tamaziɣt.

Amun

Aṭṭas illa itɣil-asen Amun d akuc d Amisri, maca awarni cra n trezzutin tirkulujiyin di Libya, ufin belli d Akuc d Amaziɣ, d Imaziɣen i t-yessiwḍen ɣer Misra.

Amcan n Amun di Siwa

Ittwassen Wamun s uzellif n ikerri. Netta (Amun) zeg wakucen imeqqranen di tqiccit n Ifriqya d Lebḥar acemlal ameṛwasu, d Akuc n tarwa d usemmiḍ d tussna n min yeffaren.

Isem n Amun ɣer imasriyyen qqarent i wnuffar d ubissem d uḥessi, nettaf iydarent aṭṭas imerzuten imasriyyen deg idlisen-nsen belli netta d Akuc d Amisri, amek nettaf semman s yisem-nnes aṭṭas n ifarεunen d igezzanen-nsen.
Maca mala nerzu x yisem n Amun ɣer Imaziɣen nzemmer ad nini yekked zeg « aman » niɣ zi « tamemt », tammemt i yellan d ddwa i waṭṭas n lehlakat (rehracat) uca semmant zzag-s Imaziɣen εla ḥsab Akuc-nsen ten-isgenfan. Amek yenna Muḥammed Cafiq « Amun d awal d Amaziɣ nerxu « M » niɣ ncedd x-as ».

Amun ittwassen s waccawen d uzellif n ikerri. Mamek nessen ikerri ɣer Imaziɣen ɣer-s ccan yemɣar, netta d amatar n tarwa d uɣemmuy d tazmart (leqsaḥet) .

Amun, s uzellif n ikerri

Nettaf ɣer lexxu Imeɣrabiyyen ṭṭfen di leɛwayed-nsen s min ittwassnen s wurar n Bujlud niɣ Bilmawen niɣ Suna zi sfuglan (teḥtafalen) di Lεid ameqqran xmi yarḍen tahiḍurt n ikarri slessaqen akid-s accawen-nnes, xezzaren manwen ɣa yawyen isem n Bujlud mkul aseggʷas.
Yenna Émile Laoust « Bujlud wer yelli d taqessart waha, wer yelli taḍeḥḥakt waha, Bujlud netta zi leεwayed n Imaziɣen umi tuɣa tamnen s Amun akuc n ikarri ».

Amaynu

Yeqqen ɣer-s

Samuel Biarnay, Afransis-nni i yessnen Tarifiyt di beddu n lqern n 20.

Samuel Léonard Biarnay, ilul di 15 Yennayer 1879, di Saint-Laurent-du-Cros, maca yemmut di 10 Kṭuber 1918 di Arbaṭ, d anessmezzeɣ d Afransis. Igga ca...

Tamesmunt n « Ad nuru i yimyura s Tmaziɣt » tessnewju Andic Cahid

Tamesmunt n "ad nuru i yimyura s Tmaziɣt", iggur ad tegg ijjen wemsagar d aseklan ggin-as i yisem « Mayd nnan idlisen ? » aked umari Cahid...

Aɣennij anegdud g Arif : amezruy d termitin

Amari: Mimun Lwalid Asuɣel: Sufyan Lhani Mala taẓuri d afares animan axerras n kul tagrawt tanefgant, aqa Arif ɣur-s asneflul-ines g uẓawan d tedyazt d ccḍiḥ...

Atiliskup n James Webb isewwar-dd ipilarn n twaggit

Ipilaren d ilfan, n ugaz d tɛejjact, d waṭṭas n yetran: Atiliskup n Webb yeksi-dd ca n twessaf wer llint wer xliqent.