Leḥmu

“leḥmu”, “Ejj”, niɣ “wi yettceɛren i tyennurt? Niɣ ”ad isebbar Rebbi sḥab jahennam”: d manaya i ttsexxaren midden  jar whatsapp  d arizut n isusyalen deg ussan‑a . Iwdan yeqqes‑asen leḥmu.
Deg ussan-a teɛdu ijjen n rmujet n leḥmu x lɛalam ikmer. Zeg Umarikan ɣer Siberia mani tekker tmessi simana yeɛdun. Siberia d ijjen n wemkan i yedjan d asemmad aṭṭas . Ura d Tafriqt yekka x-as leḥmu, ɛdun itemperaturen n 40°C deg waṭṭas n imukan.

wer kid-s nettici marra kif kif.

Irumiyen, nnumen wezznen atemperatur am rmecta am unebdu. Ttessnen itemperaturen ig idjan nurmal. Wer nnumen akd leḥmu i igeɛɛden anict‑uya. Iwrupawiyen n yeẓẓermeḍ [NORD] yus-dd akid‑sen lḥal minzi waxxa ɣar-sen ra d nitni leḥmu, ittas‑asen‑dd mliḥ deg wakud n corona mani iwdan war ttriḥen rgunji ɣar barra.

Zemmren ad ssumaren di tmurt-nsen: Nnurwij 25°C, Sswid 22°C, Finlanda 17°C. Di Uruppa n wadday, am Portuɣal, Seppanya, Atalyan d Grik, nnumen rad nitni, ittiri ɣar-sen leḥmu; ma yini n rwest, qa sɣuyun. Maca ɣar-sen min xef:

MétéoFrance (Fransa) tuc-d itemperaturen n 40 °C deg imucan n Fransa . Ad yaweḍ 35°c di London, 32°C di Den Haag, 34°C di Bruxelles, 33°C di Berlin. leḥmu-ya, ḥedd itteqqes‑s ɣir ad yaweḍ 17°C ḥedd ar yaweḍ 40°C, wer kid-s netticci ca marra kif kif. Di Uruppa n rewest d 30 i yedjan d beddu n tigʷdi ?. Yugi uthermometer ad yehwa s wadday i 30°C. Manaya d ijjen wemnus imussnawen n uklima.

Foto: Climat Prediction Center, NOAA

Aklima ittbeddar

Rexxu cwayt n ɛecrayat n iseggusa zeg°ami tebda lmujjet n leḥmu, ntteɛqar deg uruppa x tenni yekkin di 2003 tiweḍ itemperaturen ɛemmars war wqiɛen di uruppa. Tenɣa aṭṭas n yewdan, u ktar iwessura ttuɣa di spitar niɣ di tudrin n iwessura. Rweqt‑a temsagar-d aked rkunji, iḍbiben d ifirmiruten neqsen ura d iwdan ixedmen di lmexzen i ɣa yfekken amxumbel‑a. Di Fransa tejja lmexzen afransis yeɣra zi katastrufa‑ya, yekkes ijjen nhar n lkunji i yxeddamen bac war ittemsar ɛawd am zik. Isemma-t “Arbar n uswizi”.

Ssa cwayt n ɛecrayat n iseggusa, qqaren spisyalistat n uklima belli tamurt tettiḥma. Manaya netwara-t di nnumrawat n reḥmu ittaryen zeg usegg°as ar wenneɣni. ssemqabaren nnumrawat  zi beddu n lqqaren XX ar beddu n lqqaren XXI, ufin ttaryen waha.

Lgaz n leḥmu

Minzi ittbedder klima-ya? Qqaren imussnawen belli abeddel‑a x yili n bnadem weḥdes. Ageɛɛed n itemperaturen itemṣeḍfer aked tmarnit n  temguri ( industrialisation). Di rweqt i di bdant ttewsiɛent fabrikat i dd-inettren hydrocarbures ( ittwessxen ṭṭabiɛa) d Dioxyde n Karbone niɣ CO2. Netta d ijjen Lgaz ittiri nurmal deg Waṭmusfir (Atmosphere), waxxa wer ineffeɛ i bnadem, tedder zag‑s tuzzegzewt . Rɣabet nettat tkessi CO2 tettic‑aneɣ‑dd Oxygene i negteḥwaja neccin a zag‑s nedder. Maca bnadem issenqes ra zi raɣbet ḥima ad yebna tizeddaɣ.

Nxes ad nini, yarni di CO2. S nnej i manaya yarni-dd « Méthane » (CH4). Imussnawen n « Intergouvernemental Panel on Climat Change (IPCC) » niɣ « Groupe d ‘experts intergouvernemental sur l’évolution du climat (GIEC) » i yellan d ict tmunt tameḍlant i klima, yufa Methane yarni jar 1998 d 2019 ktar zi 250% di lhawa.
Igazen‑a, Hydrocarbures, d Dioxide n Carbone d Méthane, tsemman‑ten « Greenhouse » Gas (GHG) niɣ « Gaz à Effet de Serre (GES) » s tfransist, igazen‑a isḥemman aṭmusfir, a das-nini « rgaz ig teggen leḥmu“.

Mant lḥel?


Ixessa ad negg tizemmar a nessenqes zi marra min d-ittasen zi Firmat‑a xf nessiwel. minzi netta petrochimie iteffeɣ-dd zzay-s n min nesxeddam mkul ass, bla ma nerra‑s taynit, amaknaw plastik, mintra nesɣa drus mintra sennɛen drust, mintra ineqqeṣ wefra&‑nsent. Ineqqes O2 deg ujenna.

ijjen uneɣmis yeqqar belli, ad tili ijjen tṣeffayt n upiṭrul x lebḥar n arrif! arebbi wer t‑itteggen!

Amaynu

Yeqqen ɣer-s

Takuppat n umaḍal 2022: Umi acrak n tseḍma n Lmuɣrib imseḥ Imaziɣen.

Yura-t: A. Bodetti Asmezzeɣ zi www.middleeasteye.net/ Mala “amaḍal Aɛrab” imun ɣer deffer i Lmuɣrib deg wecrak-nnes di tkuppat n umaḍal, ca n Imeɣrabiyen...

Spanya tettagi ad tenɛem s min tegga d ɣezzu di Arrif.

Ila ca n tebratin i yettunuḍen, qqarent ila Spanya txes ad tenɛem s min tegga di Arrif, uca ad tewwec 100 melyun yuru...

Dzayer – ddewla teḥkem s ɛecra n iseggusa teqqen x ukarikaturist Aqbayli Ɛinuc

Tasenbḍayt n Bgayet teḥkem-dd s ijjen leḥkam maḥend ad tḥebbes akarikaturist Aqbayli Γilas Ɛinuc. Tewca-as ttuhmet n « useɣḍel zeg uselway n tegduda d ubersigg°ed ». Ijjen...

Lmexzen Uliman yeṭṭef ijj n ucekkam n Lmeɣrib!

Karlsruhe (DPA): Lidara n ḥeṭṭu n tmurt talimant teṭṭef di letnayen yeɛdun (14 nuwenbir) ijjen Umeɣrabi di temdint n kulen, tcekk deg-s belli ttuɣa...